Ćwiczenia języka

Ćwiczenia języka

Ćwiczenia języka — są to ćwiczenia mające na celu doskonalenie zmiany kształtu i położenia masy języka oraz precyzyjności i szybkości ruchów specyficznych dla artykulacji głosek. Ćwiczenia języka rozpoczyna się od dużych ruchów na zewnątrz jamy ustnej.

Przykłady ćwiczeń (według stopnia trudności):

1. wysuwanie języka na zewnątrz i cofanie w głąb jamy ustnej; język wykonuje poziome ruchy ze skrajnej pozycji przedniej do skrajnej tylnej; w pozycji przedniej jest wydłużony i zaostrzony (nie dotyka warg), w pozycji tylnej — masa języka jest maksymalnie skrócona;
2. przy opuszczonej żuchwie język w pozycji spoczynkowej (neutralnej) przesuwa się do tyłu do skrajnej pozycji i następnie powraca do poprzedniego położenia;
3. wysuwanie języka na zewnątrz jamy ustnej w kształcie  grotu;
4. wysuwanie na zewnątrz jamy ustnej języka w kształcie  grotu i wykonywanie poziomych ruchów wahadłowo od jednego do drugiego kącika ust (język nie powinien dotykać wargi dolnej, należy unikać współ-ruchów żuchwy);
5. wysuwanie języka na zewnątrz jamy ustnej w postaci rozpłaszczonej (kształt łopaty); język może zajmować różne pozycje względem warg i zębów:
   a) jest ułożony między wargami, które kontaktują się z nim od góry i od dołu,
   b) opiera się na wardze dolnej,
   c) nie dotyka zębów i warg,
   d) jest ułożony między zbliżonymi siekaczami,
   e) oparty jest jedynie na siekaczach dolnych;
6. lekko wysunięty z jamy ustnej język opiera się na dolnej wardze i przyjmuje na przemian kształt  łopaty i  grotu;
7. rozszerzanie i zwężanie masy języka wewnątrz jamy ustnej, opieranie go o dolne, a następnie o górne siekacze;
8. wysuwanie języka na zewnątrz jamy ustnej w kształcie łopaty i  grotu, język nie dotyka zębów i warg;
9. wysuwanie daleko na zewnątrz jamy ustnej języka, który wykonuje kolisty ruch w lewo i w prawo;
10. zaginanie wysuniętego języka w kształcie  łopaty możliwie najwyżej w kierunku nosa (język ściśle przylega do górnej wargi), a następnie ten sam układ na dolnej wardze;
11. zaginanie wysuniętego języka w kształcie  grotu możliwie najwyżej w kierunku nosa (język ściśle przylega do górnej wargi), a następnie ten sam układ na dolnej wardze;
12. zaginanie wysuniętego języka w kształcie  łopaty możliwie najwyżej do wędzidełka wargi górnej a następnie ten sam układ do wędzidełka wargi dolnej;
13. zaginanie zaostrzonego języka do góry i do dołu, wewnątrz i na zewnątrz jamy ustnej (język nie dotyka do warg);
14. oblizywanie zębów i zewnętrznej powierzchni dziąseł pod wargami w prawo i w lewo, usta są zamknięte;
15. oblizywanie warg: przód języka wykonuje ruch kolisty po czerwieni warg, najpierw w prawo, potem w lewo;
16. oblizywanie warg ze stopniowym zwiększaniem wielkości ich otwarcia;
17. oblizywanie warg ze stopniowym zwiększaniem średnicy ruchów języka, lekko rozchylone wargi pozostają nieruchome;
18. język w kształcie  grotu układamy na wardze górnej, wciągamy go w głąb jamy ustnej; język ślizga się po powierzchni siekaczy, dziąseł, podniebienia twardego możliwie jak najdalej w kierunku jamy gardłowej, a następnie w ten sam sposób powraca do pozycji wyjściowej;
19. język w kształcie  łopaty układamy na wardze górnej, wciągamy go w głąb jamy ustnej; język ślizga się po powierzchni siekaczy, dziąseł, podniebienia twardego możliwie jak najdalej w kierunku jamy gardłowej, a następnie w ten sam sposób powraca do pozycji wyjściowej;
20. przy opuszczonej żuchwie ruch języka na przemian do górnych i dolnych dziąseł;
21. przy otwartej jamie ustnej przód języka dotyka na przemian ostatnich zębów trzonowych  po obu stronach żuchwy i szczęki (unikać współruchów żuchwy).
22. Dotykanie zaostrzonym przodem języka różnych punktów w jamie ustnej: poszczególnych górnych i dolnych zębów, podniebienia twardego i miękkiego;
23. ułożenie  języka w kształcie  rulonika;
24. język ułożony  w kształcie   rulonika, dmuchamy w ten sposób, że powietrze przepływa tylko przez rulonik;
25. przy nieruchomym języku w kształcie  rulonika rozciągamy wargi na boki;
26. (ćwiczenie przygotowujące  do artykulacji i s, z) język ułożony w kształcie rulonika wewnątrz jamy ustnej tuż za  zębami; po zbliżeniu siekaczy  i spłaszczeniu warg dmuchać powietrze przez rulonik
27. kilkakrotnie zagwizdać;
28. ułożenie języka w kształcie łyżeczki;
29. (ćwiczenie przygotowujące do artykulacji sz, ż), przy układzie języka w kształcie  łyżeczki  wewnątrz jamy ustnej zbliżamy siekacze, zaokrąglamy wargi i dmuchamy na język; jeśli boki języka  zostaną dociągnięte do górnych zębów otrzymamy prawidłowe brzmienie głosek szumiących;
30. (ćwiczenie przygotowujące do artykulacji głosek k, g) unoszenie i opuszczanie tyłu języka; przód języka opiera się o dolne zęby lub dziąsła, tył języka wykonuje rytmiczne ruchy, unosząc się i opadając na dno jamy ustnej;
31. przyciskanie  górnej powierzchni przodu języka do podniebienia twardego tuż za dziąsłami; Boki języka zakrywają zęby górne; przy tym układzie należy opuszczać i unosić żuchwę;
32. przyciskanie górnej powierzchni przodu języka do podniebienia twardego tuż za dziąsłami; boki języka zakrywają. zęby górne; przy lekko opuszczonej szczęce, nagłe oderwanie języka od podniebienia z charakterystycznym szmerem (mlaskanie);
33. przyciskanie górnej powierzchni przodu języka do podniebienia twardego tuż za dziąsłami; boki języka zakrywają zęby górne; przy tym układzie spłaszczanie i zaokrąglanie warg przy podniesionej i opuszczonej szczęce;
34. język ułożony płasko przylega do bocznych zębów i dziąseł szczęki górnej, luźny przód języka wykonuje ruch do zębów górnych i dolnych, następnie do górnych i dolnych dziąseł;
35. (ćwiczenie przygotowujące do artykulacji głoski r) język ułożony płasko przylega do bocznych zębów i dziąseł szczęki górnej; język wielokrotnie uderza o dziąsła górne, następnie zaleca się kilkakrotnie wymówić głoski t (ttttt) i d (dddd); w dalszej części ćwiczeń zalecamy zbliżyć przód języka do dziąseł na odległość około l mm i dmuchać na język. Przykłady zabaw dla dzieci:
    1. zabawa Języczek na defiladzie;
    2. Chory kotek— dzieci słuchają bajeczki Stanisława Jachowicza czytanej przez logopedę (lub nauczyciela), a w momentach, w których mowa o jedzeniu (wymieniane są nazwy potraw, które lubi kotek), oblizują się;
    3. zabawa Języczek-wędrowniczek,
    4. zabawa Parskanie źrebaczka;
    5. zabawa Koci grzbiet.

Ćwiczenia języka należy prowadzić tak długo, aż ćwiczący będzie umiał położyć język ściśle tam, gdzie chce z dostateczną szybkością i dokładnością.

Na podstawie „Z logopedią na Ty. Podręczny słownik logopedyczny” E.M. Skorek